XIRSI BOQOR: Hogaamiyaha Jabhadda
Hersi Boqor wuxuu ahaa wiil uu dhalay Boqor Cismaan Maxamuud iyo dhaxal sugaha Saldanada Majeerteenya. Markii Talyaanigu shaaciyey ujeedkooda ah inuu qabsado Majeerteenya, Hersi Boqor wuxuu mideeyey xoogaggii saldanada si ay uga gadoodaan gumeystaha. Isaga oo hogaaminaya, jabhadaasi waxay awoodeen inay yareeyaan horumarkii Talyaaniga kaas oo ay si dheer u dhaawaceen dagaalka ka socota dhulka hoose ee Hobyo oo u baahday feejignaan milatari. Muddo seddex sano ah saldanaddu waxay ku jirtay kacdoon waxaana dhacay dagaallo aad u qaraar.
Kacdoonka
Bishii Diseembar 1925, oo uu hogaaminayo hogaamiyaha geesiga ah ee Xirsi Boqor, ina Boqor Cismaan, xoogagii saldanadu waxay ka ceyriyeen Talyaanigii Hurdiyo iyo Xaafuun, oo ah laba magaalo xeebeed istiraatiiji ah. Ciidan kale ayaa weeraray oo burburiyey xarun isgaarsiineed oo Talyaani ah oo ku taal Cape Guardafui, oo ku taal geeska Xaafuun. Aargudasho, iyo in niyad jab lagu sameeyo jabhadda, maraakiibta dagaalka ee Talyaaniga waxaa lagu amray inay bartilmaameedsadaan oo duqeeyaan saldanada magaalooyinka iyo tuulooyinka xeebta leh. Gudaha dhulka ciidamada Talyaanigu waxay la wareegeen xoolo tira badan.
Iska horimaad gacan ka hadal ah kadib, ciidamadii Talyaanigu waxay qabsadeen Eyl, oo ilaa waqtigaas ku jirtay gacanta Hersi Boqor. Isagoo ka jawaabaya xaalada aan adkeyn, Talyaanigu wuxuu ka codsaday xoojin ka timaada gumeysigooda kale, gaar ahaan Ereteriya. Markii ay yimaadeen xoojinta xiritaanka 1926, Talyaanigu wuxuu bilaabay inuu u guuro gudaha halkaas oo aysan awoodin inay ku dhiiradaan tan iyo markii ay qabsadeen magaalooyinkii xeebta ugu horreeyay. Isku daygoodii ay ku doonayeen inay ku qabsadaan Dooxada Dharoor waa laga hor yimid waxayna ku dhamaadeen fashil iyo in si xun loogu jebiyo xoogagii gumaystaha Telyaaniga.
De Vecchi, Gudoomiyihii Talyaniga Somaliland, waxay ahayd inuu dib u qiimeeyo qorshihiisa maadaama lagu bahdilay dhinacyo badan dagaalka. Kadib hal sano oo uu si buuxda ushaqeynayay wali ma uusan awoodin inuu si buuxda ula wareego saldanadii Boqorka. In kasta oo xaqiiqda ah in ciidanka badda ee Talyaanigu xireen albaabka weyn ee saldanada laga galo, haddana kuma guuleysan inay ka joojiyaan inay hubka iyo rasaasta ka dhex helaan. Waxay ahayd horaantii sanadkii 1927 markay aakhirkii ku guulaysteen inay xidhaan xeebta woqooyi ee saldanada, sidaa awgeedna ay ka gooyaan saanada iyo saadka rasaasta Majeerteenya. Waqtigaan dhinaca dheelitirku wuxuu u leexday dhanka Talyaaniga, bishii Janaayo 1927-na waxay bilaabeen inay weeraraan si xoog leh, iyagoo qabsaday Iskushuban, oo ku yaal bartamaha Majeerteenya.
Xersi Boqor wuxuu ku guuleysan waayey oo uu la dagaalamay Talyaanigii Iskushuban. Ka dib ololihii dheeraa ee adkaa, dhammaadkii 1927, Talyaanigu wuxuu ku dhowaaday inuu la wareego saldanadda. Xersi Boqor, oo ay raaceen laba boqol oo nin oo hubaysan, ayaa dib ugu laabtay Itoobiya si ay dib ugu dhisaan ciidamadooda, laakiin uma suuragalin inay dib uqabsadaan deegaanadooda, taasoo sifiican u soo afjartay Ololihii Saldanada. Majeerteenya ayaa ahayd gobolkii ugu dambeeyay ee ku dhaca gumeystayaashii Talyaaniga. Aabihii Hersi, Boqor Cismaan, Talyaanigu wuxuu qabtay dhammaadkii 1927.
Hoos waxaa ku qoran tarjumaad Ingiriisi ah oo laga soo xigtay qayb ka mid ah dukumenti diblomaasiyadeed oo ka socda Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Talyaaniga taariikhdeedu ahayd Noofambar 1929.
Waxay ogyihiin wadaxaajoodkan culus ee lagu diidayo kacdoonka Majeerteenya Xirsi Bogor, oo ah wiilkii hore ee Suldaan Cismaan, oo u qaxay Ogaden. Wuxuu ahaa nin aad uwanaagsan oo naxariis daran, oo uu la socday koox taabacsan oo uu uga baxsaday dhanka dhulka Xabashida dagaalladii lagu burburiyay Majeerteen. Wuxuu sii waday caasinimada inkasta oo mararka qaar furitaanno la soo gudbiyo. Xirsi Boqor wuxuu si cad u rajeeyay taageerada Itoobiya si la mid ah wixii ku dhacay sanadihii ugu dambeeyay jabhadaha kale.
Xaqiiqdii, faa'iido ma noqon doonto in dib loo xasuusto aragtida Ras Tafari ee ku wajahan Abshir Dhoore oo ku caasiyoobay 1926. Markii ugu horreysay waxaa lagu xiray codsi ka yimid Count Colli wuxuuna u cararay Addis Ababa. Raas ka dib, Ras wuxuu si rasmi ah ugu balan qaaday Wasiirka R. inuu si dhaw ula socdo Abshir Dhoore kana hor istaago inuu ku laabto Ogadenya. Taas badalkeed, waxyar kadib, Abshir Dhoorre wuxuu ka cararay caasimada, sida iska cad xukunkiisa saraakiisha Itobiya oo aan samayn wax raad ah. Abshir Dhoorre wuu caasiyey oo wuxuu ku dhex dhacay dagaalladii 1927 ciidamadeenna.
WQ: Cabdicasiis Siciid Xirsi, Qardho.
#BiciidMagazine
Hersi Boqor wuxuu ahaa wiil uu dhalay Boqor Cismaan Maxamuud iyo dhaxal sugaha Saldanada Majeerteenya. Markii Talyaanigu shaaciyey ujeedkooda ah inuu qabsado Majeerteenya, Hersi Boqor wuxuu mideeyey xoogaggii saldanada si ay uga gadoodaan gumeystaha. Isaga oo hogaaminaya, jabhadaasi waxay awoodeen inay yareeyaan horumarkii Talyaaniga kaas oo ay si dheer u dhaawaceen dagaalka ka socota dhulka hoose ee Hobyo oo u baahday feejignaan milatari. Muddo seddex sano ah saldanaddu waxay ku jirtay kacdoon waxaana dhacay dagaallo aad u qaraar.
Kacdoonka
Bishii Diseembar 1925, oo uu hogaaminayo hogaamiyaha geesiga ah ee Xirsi Boqor, ina Boqor Cismaan, xoogagii saldanadu waxay ka ceyriyeen Talyaanigii Hurdiyo iyo Xaafuun, oo ah laba magaalo xeebeed istiraatiiji ah. Ciidan kale ayaa weeraray oo burburiyey xarun isgaarsiineed oo Talyaani ah oo ku taal Cape Guardafui, oo ku taal geeska Xaafuun. Aargudasho, iyo in niyad jab lagu sameeyo jabhadda, maraakiibta dagaalka ee Talyaaniga waxaa lagu amray inay bartilmaameedsadaan oo duqeeyaan saldanada magaalooyinka iyo tuulooyinka xeebta leh. Gudaha dhulka ciidamada Talyaanigu waxay la wareegeen xoolo tira badan.
Iska horimaad gacan ka hadal ah kadib, ciidamadii Talyaanigu waxay qabsadeen Eyl, oo ilaa waqtigaas ku jirtay gacanta Hersi Boqor. Isagoo ka jawaabaya xaalada aan adkeyn, Talyaanigu wuxuu ka codsaday xoojin ka timaada gumeysigooda kale, gaar ahaan Ereteriya. Markii ay yimaadeen xoojinta xiritaanka 1926, Talyaanigu wuxuu bilaabay inuu u guuro gudaha halkaas oo aysan awoodin inay ku dhiiradaan tan iyo markii ay qabsadeen magaalooyinkii xeebta ugu horreeyay. Isku daygoodii ay ku doonayeen inay ku qabsadaan Dooxada Dharoor waa laga hor yimid waxayna ku dhamaadeen fashil iyo in si xun loogu jebiyo xoogagii gumaystaha Telyaaniga.
De Vecchi, Gudoomiyihii Talyaniga Somaliland, waxay ahayd inuu dib u qiimeeyo qorshihiisa maadaama lagu bahdilay dhinacyo badan dagaalka. Kadib hal sano oo uu si buuxda ushaqeynayay wali ma uusan awoodin inuu si buuxda ula wareego saldanadii Boqorka. In kasta oo xaqiiqda ah in ciidanka badda ee Talyaanigu xireen albaabka weyn ee saldanada laga galo, haddana kuma guuleysan inay ka joojiyaan inay hubka iyo rasaasta ka dhex helaan. Waxay ahayd horaantii sanadkii 1927 markay aakhirkii ku guulaysteen inay xidhaan xeebta woqooyi ee saldanada, sidaa awgeedna ay ka gooyaan saanada iyo saadka rasaasta Majeerteenya. Waqtigaan dhinaca dheelitirku wuxuu u leexday dhanka Talyaaniga, bishii Janaayo 1927-na waxay bilaabeen inay weeraraan si xoog leh, iyagoo qabsaday Iskushuban, oo ku yaal bartamaha Majeerteenya.
Xersi Boqor wuxuu ku guuleysan waayey oo uu la dagaalamay Talyaanigii Iskushuban. Ka dib ololihii dheeraa ee adkaa, dhammaadkii 1927, Talyaanigu wuxuu ku dhowaaday inuu la wareego saldanadda. Xersi Boqor, oo ay raaceen laba boqol oo nin oo hubaysan, ayaa dib ugu laabtay Itoobiya si ay dib ugu dhisaan ciidamadooda, laakiin uma suuragalin inay dib uqabsadaan deegaanadooda, taasoo sifiican u soo afjartay Ololihii Saldanada. Majeerteenya ayaa ahayd gobolkii ugu dambeeyay ee ku dhaca gumeystayaashii Talyaaniga. Aabihii Hersi, Boqor Cismaan, Talyaanigu wuxuu qabtay dhammaadkii 1927.
Hoos waxaa ku qoran tarjumaad Ingiriisi ah oo laga soo xigtay qayb ka mid ah dukumenti diblomaasiyadeed oo ka socda Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Talyaaniga taariikhdeedu ahayd Noofambar 1929.
Waxay ogyihiin wadaxaajoodkan culus ee lagu diidayo kacdoonka Majeerteenya Xirsi Bogor, oo ah wiilkii hore ee Suldaan Cismaan, oo u qaxay Ogaden. Wuxuu ahaa nin aad uwanaagsan oo naxariis daran, oo uu la socday koox taabacsan oo uu uga baxsaday dhanka dhulka Xabashida dagaalladii lagu burburiyay Majeerteen. Wuxuu sii waday caasinimada inkasta oo mararka qaar furitaanno la soo gudbiyo. Xirsi Boqor wuxuu si cad u rajeeyay taageerada Itoobiya si la mid ah wixii ku dhacay sanadihii ugu dambeeyay jabhadaha kale.
Xaqiiqdii, faa'iido ma noqon doonto in dib loo xasuusto aragtida Ras Tafari ee ku wajahan Abshir Dhoore oo ku caasiyoobay 1926. Markii ugu horreysay waxaa lagu xiray codsi ka yimid Count Colli wuxuuna u cararay Addis Ababa. Raas ka dib, Ras wuxuu si rasmi ah ugu balan qaaday Wasiirka R. inuu si dhaw ula socdo Abshir Dhoore kana hor istaago inuu ku laabto Ogadenya. Taas badalkeed, waxyar kadib, Abshir Dhoorre wuxuu ka cararay caasimada, sida iska cad xukunkiisa saraakiisha Itobiya oo aan samayn wax raad ah. Abshir Dhoorre wuu caasiyey oo wuxuu ku dhex dhacay dagaalladii 1927 ciidamadeenna.
WQ: Cabdicasiis Siciid Xirsi, Qardho.
#BiciidMagazine
